مهران قلعه نوی
یکی از عوامل کلیدی در برنامه ایمنی سیستم ،آموزش ایمنی است. به منظور اداره یک برنامه موفق شرکت کنندگان باید در رابطه با مفاهیم ،وظایف ومسؤلیت های مناسب مرتبط با ایمنی سیستم آموزش ببینند .آموزش ویژه ای برای مدیریت،اعضای گروه کاری ایمنی سیستم ،سیستم های ایمنی ،بازرسان ،کنترل کنندگان،تکنسین ها ، مهندسان وهمه کسانی که در هدایت این برنامه فعالیت دارند، نیاز است0 همچنین آموزش به عنوان یک عامل کنترل اجرایی برای محدود یا کنترل کردن ریسک به سطح قابل قبول مورد نیاز خواهد بود. این راهنمایی برای آموزش دهندگان ایمنی سیستم است تا فعالیت آموزش ایمنی را به طور موفق اجرا کنند.موضوعات خاص بحث شده شامل آنالیز نیازهای آموزش ایمنی ،آنالیز کار ،اهداف یادگیری رفتارهای یادگیری و ارائه آموزش ایمنی مؤثر می باشد. آنالیز نیازهای آموزش :
اولین گام آماده سازی برای آموزش یک گروه ، اجرای آنالیز نیازهای آموزشی است .این آنالیز مطالعه کاملی از یک سازمان است تا تعیین شود که آموزش چگونه می تواند سازمان را در جهت بهبود ایمنی و اثرگذاری وکارایی آن ویا اجرای الزامات قانونی بهبود بخشد. این آنالیز برای موفقیت برنامه آموزشی ضروری است .بسیاری از آموزش دهندگان که این آنالیز را انجام نمی دهند متوجه می شوند که گاهی اوقات برنامه هایشان کاملا موفق اند اما درزمانی دیگر همین برنامه که با روش یکسان و بوسیله همان آموزش دهنده صورت گرفته به طور مبهمی ناموفق است . علت این است که هیچ کدام از این دو گروه آموزشی دقیقا شبیه هم نیستند.نیازهای‌آموزشی راتحت تاثیر قراردهند.بنابراین مربی ایمنی باید قادر باشد تا نیازهای آموزشی را تشخیص داده وآموزش را بر طبق آن نیازها وفق دهد.برخی از فاکتورهای قطعی در زیر بحث شده اند.
آموزش ایمنی نقش حیاتی در یک برنامه ایمنی سیستم بازی می کند.مربی باید نیازها راتشخیص دهد و با به خاطر سپردن سؤالات زیر آموزش را اجرا کند.
1- میزان دانش شرکت کنندگان در برنامه آموزشی چه قدر است ؟
2- وظایف شرکت کنندگانی که با دانش ایمنی سیستم در ارتباط هستند چیست ؟3- زمینه ،تجربه وتحصیلات شرکت کنندگان در برنامه آموزشی در چه حد است ؟4- در گذشته چه آموزشی برای شرکت کنندگان فراهم شده بود؟
5- نظر مدیریت راجع به ایمنی سیستم وآموزش چیست ؟
6- آیا آموزش برای مدیریت یا شرکت کنندگان گروه کاری ایمنی سیستم فراهم شده است ؟7- آیا شرکت کنندگان در باره آنالیز مخاطره ،آموزش خواهند دید؟استانداردهای آموزشی : غالبا مربیان در پیچ وخم مقررات وابسته به هم مرتبط با ایمنی سیستم ، ایمنی شغلی ونیازهای آموزش محیطی غوطه ور هستند.ممکن است مقررات تغییر کنند در میان این آشفتگی غالبا اطلاع از چگونگی شروع کار مشکل است . در اینجا راهنمایی هایی برای اقدام سازمان در جهت رعایت خواسته های آموزش ایمنی آورده شده است . · خواندن مقررات مناسب : غالبا فهم مقررات مشکل است و ممکن است لازم باشد که چندین مرتبه آنها راخواند.هرچند کسی که مسؤلیت اصلی در آموزش ایمنی دارد باید بیشتر از آنکه بر دیگران برای تفسیر آنها تکیه داشته باشد خود آنها را بخواند.· توجه داشتن به کارگاههای پیشرفت حرفه ای وصحبت کردن با همکاران :علاوه بر خواندن مقررات ، مربی باید به کارگاههای پیشرفت حرفه ای توجه کرده وبا همکاران و پرسنل نظم دهنده صحبت کند تا در جریان باشند ودر استراتژی های اجرایی شرکت داشته باشند.
· همکاری با مدیریت به منظور ایجاد اولویت های آموزشی : بعد از آنالیز خواسته ها و نیازهای آموزش ایمنی ، مدیریت و واحد آموزشی باید برای اولویت بندی آموزش ایمنی وایجاد یک تقویم آموزشی با هم همکاری کنند.· طراحی ، اجرا وارزیابی آموزش سیستماتیک :بیشتر مقررات ،خواسته های آموزش را برحسب نیازها وموضوعات بیان می کنند .مربی باید خواسته ها را به یک نقشه سیستماتیک آموزشی ، شامل اهداف یادگیری استراتژیهای آموزشی و روشهای ارزیابی تبدیل کند. این بخش اصولی را برای طراحی برنامه های آموزش ایمنی فراهم می کند. اما اطلاعات اساسی راجع به اجرا یا ارزیابی برنامه های آموزش ایمنی را پوشش نمی دهد.
· آموزش بر اساس سند (مدرک) مستند سازی آموزشی یک جزء ضروری آموزشی مخصوصا برای آموزش ایمنی است . بازرسان معمولا ارائه مدارک را بازنگری می کنند و مستند سازی غالبا به عنوان مدرکی از نیت خیر در حق صنعت استفاده می شود. با ذخیره آسان اطلاعات قابل دسترسی از طریق کامپیوترها بسیاری از شرکت ها گزارشهای آموزش ایمنی فواصل زمانی کارمندانشان را نگهداری می کنند همچنین آنها از کارمندان می خواهند تا با یک امضاء تصدیق کنند که آموزش ایمنی اجرا شده است .انتظارات از آموزش :
پی بردن به انتظارات سازمانی که قصد آموزش آن را دارید زمان می گیرد.میزان حمایت تیم مدیریت را تعیین کنید .اهداف آموزشی آنها را تعیین کنید.سپس با نمایندگانی از شرکت کنندگان هدف (گروهی که شما به آنها آموزش خواهید داد)صحبت کنید تا انتظارات و اهداف آنها را تعیین کنید .همچنین برای بدست آوردن جنبه های دیگری از نیازهای آموزش ایمنی نمایندگانی از اعضای نظارت کننده شرکت کنندگان هدف را بررسی کنید. لازم نیست این بخش از آنالیز نیازها رسمی باشد .غالبا یک گشت وگذار در محیط کار فرصتی برای سؤال کردن ،گوش دادن وتشخیص انتظارات فراهم می کند.توانایی در گوش دادن خیلی مهم است.زیرا غالبا برای دادن اطلاعات به شنونده ماهر نیاز خواهند شد.به محض اینکه انتظارات آموزشی را بنویسید واجماعی از سازمان بدست آورید.چناچه انتظارات واقع بینانه نیستند باید درباره آنها بحث شود .انتظارات غیر واقع بینانه معمولا از خطا در فهم این موضوع ناشی می شود که چه چیزی آموزش کار آمد راتشکیل می دهد .یک مثال رایج در خواست آموزش 200نفر بامعلومات بسیار متنوع از اطلاعات زمینه ونیاز به دانستن است باید در این مسئله راه حلهای جدیدی راجستجو کرد .
جلسات متعدد آموزش ایمنی برای گروههای مختلف ، استفاده از چندین مربی ایمنی ، استفاده از چندین استراتژی تدریس ویا استفاده ازرسانه های صوتی تصویری جمعی .
مثال دیگر از انتظار غیر واقع بینانه در خواست داشتن آموزش در ساعت 7صبح روز تعطیل برای کارهایی است که یک شیفت از 11تا7 صبح بدون دریافت دستمزد اضافی کارکرده اند.پیش بینی یک مشکل در گروه آسان است .در تعیین تاریخ و زمان مناسب کلاسهای آموزشی اطمینان حاصل کنید. نوع دیگر توقع غیر واقع بینانه که بسیار جدی است ناشی از درخواستی است که در به حداقل رساندن خطر راههای غیر مستقیم تشویقی یا مشرف بودن بر مخاطرات است .دادن (خبر یا دانش )نادرست عهدی به کار آموزان می تواند برای آموزگار مسؤلیت داشته باشد .بنا براین مربی باید با فلسفه روش سازمان احساس راحتی داشته باشد .در برخی مواقع نادر ، مربیان بیشتر ترجیح می دهند از فرصتهای آموزشی بگذرند تا اینکه استانداردهای آموزش کارکنانشان را به مخاطره بیاندازند. اگر چه سازمانها زمانی که مربی به آنها توضیح دهد که چگونه آموزش کارایی اثرگذاری وایمنی را ارتقاء خواهد داد از آنها حمایت می کند.
آنالیز مسئله :
مسائل متعددی وجوددارند که می توانند عملکرد یک سازمان و محیط آموزش را به نیازهای سازمان مرتبط سازد. برای مثال زمانی که کارگران ویا مدیران انگیزه این را دارند که به درستی کار را انجام دهند اما فاقد مهارت و دانش هستند یک فرصت آموزشی ایده آل وجود دارد .آموزش ایمنی معمولا می تواند شکافهای علمی موجود را پر کند اگر یاد گیرندگان دانش ومهارتهای لازمه را داشته وآموزش کافی به آنها داده شود.
آنالیز شرکت کنندگان (شنوندگان ):
یک گام قطعی در آنالیز نیازهای آموزش ایمنی آنالیز گروه هدف است .مربی ایمنی باید زمینه تحصیلات عمومی شرکت کنندگان، وظایف شغلی آنها، تاریخچه آموزش قبلی آنها ، طول مدت استخدام آنها ، وضعیت عاطفی عمومی سازمان ، هنجارهای رفتاری وطرز تلقی ها نسبت به آموزش را تعیین کند.تشخیص اینکه آیا کارآموزان به دانش ومهارتهای لازمه تسلط پیدا کرده اند به منظور آموزش هدف به نحو درست حیاتی است .
آنالیز شغل :
همینکه آنالیز نیازهای آموزشی ایمنی کامل شد، مدیریت و مربی باید بر سر مسائل کلی از قبیل اهداف آموزش محلهای علمی یا مهارتی که نیازمند آموزش هستند با هم توافق کنند گام بعدی در فرآیند طراحی آموزش ایمنی اجرای آنالیز شغلی است .هدف اصلی از آنالیز یک شغل آماده کردن یک فهرست مرتب از همه گامهای ضروری برای اجرای یک مهارت شغلی خاص است.آنالیز شغل بنا به دلایل متعددی اهمیت دارد.
· آنالیز شغل به مربی کمک می کند تا قاعده مند باشد وآموزش رادر یک توالی منطقی سازمان دهی کند .· همه مراحل کار نیازمند آموزش نخواهند بود .اگر چه مربی ایمنی وکارآموز در زمینه ای از تصویر بزرگ می توانند مراحلی راکه نیاز به آموزش دارند ببینند.· مربی ایمنی که با کار آشنا شده است می تواند آموزش ایمنی را با مثالهای برجسته ترکیب کند می تواند آموزش خود را بهتر برای کارآموزان نقل کند و می تواند به عنوان یک کارشناس علمی میزان باورپذیری را افزایش دهد .
· مربی که با کار به خوبی آشنا است از اجرای آنالیز شغلی سود خواهد برد زیرا آنها که از طریق ادراک عمومی فکر وتصور می کنند احتمالا متوجه جوانب دیگر قضیه نخواهند شد.اما کدامیک باید در آموزش محیطی وایمنی باشد ؟
· در طی آنالیز ، مربی ایمنی غالبا فشارهای محیطی ویا مسائل انگیزه ای را به مانند مشکلات ناشی از فقدان دانش ومهارتها تشخیص می دهد.اگر آموزگار بتواند به مدیریت در حل وفصل فشارهای محیطی کمک کند موانعی که برسر راه آموزش کار آمد وجوددارند کاهش خواهند یافت.· مربی ایمنی دانش ومهارتهای لازمه برای اجرای شغل را به گونه ای معین کند که بتواند آموزش را از سطح مناسبی شروع کند.راههای متعددی برای شروع یک آنالیز شغلی توجه به موقعیت آموزش ایمنی وجود دارند.· مربی ایمنی می تواند کار را در حال انجام مشاهده کند.این یک روش عالی برای آنالیز شغلهای روتین است.این روش احتمالا برای مشاغلی از قبیل اقدامات فوری که کم اتفاق می افتد حتی اگرتحت شرایط زمانی اجرا شوند مناسب نیست .· مربی ایمنی می تواند با یک یا چند نفر از کارگرانی که کاررا انجام می دهند و یا با کسانی که ناظر کار هستند مصاحبه داشته باشد.همینکه فهرست شغلی نسبت داده شد باید همیشه توسط متصدیان شغلی بازنگری وتصدیق شود · ممکن است مربی ایمنی قادر به انجام کار،توسعه فهرست کار و ارائه آن به متصدیان برای بازنگری وتصدیق آن باشد.
· برخی مشاغل مراحلی راتجویز کرده اندکه بوسیله کتابهای دستوذالعملب وخط و مشی ها خلاصه شده اند.بازنگری این کتاب همیشه مهم است بطوریکه باید آموزش و روشها وخط مشی نوشته شده در کتاب به طور کامل برهم منطبق باشند.اگر چه مربی ایمنی باید نسبت به موقعیت هایی که طرز کار واقعی با خط مشی نوشته شده متفاوت است هوشیار باشد.
اهداف یادگیری بیان مختصر وواضحی است از آنچه شرکت کنندگان بعد از گذراندن دوره آموزش ایمنی باید قادر به انجام آن باشند.زمینه برای هدف یادگیری بلافاصله بعد ازکامل شدن آنالیز دقیق یک شغل مطرح می شود.آنالیز شغل همه مراحل در برگیرنده یک مهارت را توصیف می کند اهداف یادگیری تنها برمراحلی متمرکز می شوند که مشتمل بر جلسات آموزشی است .گاهی اوقات لازم است که تمام کار یاد گرفته شود وگاهی تنها بخشی از کار .آنالیز شغل رفتار هایی راکه باید یادگرفته شوند لیست می کند.هدف یادگیری از طریق بیان اینکه چگونه به خوبی وتحت چه شرایطی کار باید انجام شود تاثابت شود که کار یادگرفته شده است یک قوم بیش تر برمی دارد .اهداف یادگیری مهم هستند زیرا استراتژیهای آموزشی وتکنیک های ارزیابی نتیجه ای از اهداف یادگیری هستند.راهنمایی برای نوشتن اهداف یادگیری :
اهداف همیشه از نقطه نظر اینکه کار آموز یا شرکت کننده چه کاری را انجام خواهندداد نوشته می شوند نه ازاین نقطه نظر که مربی چه کاری راانجام خواهد داد. مثال:
درست : کار آموزان قادر خواهند بود که یک دیگ بخار راتعمیر کنند.
اشتباه : مربی بخشی رادررابطه با تعمیر دیگهای بخار هدف قرار خواهد داد
افعال یا کلمه های فعلی (عملی )که برای توصیف رفتار استفاده می شوند تا حدامکان اختصاصی هستند کلمه های که از آنها اجتناب می شود شامل اصطلاحات رایج وساده اما مبهم هستند مانند دانستند ،یادگرفتن ،درک کردن ،مطالعه کردن ،هدف قرار دادن وفهمیدن.
درست : کار آموزان قادر خواهند بود که غلظت ترکیبات آلی فرار در یک نمونه از آبهای زمینی را اندازه گیری وگزارش کنند.
نادرست : کارآموزان نمونه برداری از آب زمینی رایاد خواهند گرفت.
رفتار مورد نظر باید قابل مشاهده وقابل اندازه گیری باشد بطوریکه مربی بتواند معین کند آیا یادگیری صورت گرفته است یاخیر ؟
شرکت کنندگان توانایی استفاده ویا به کار انداختن کامل دستگاه رسپیراتور را ثابت خواهند کرد.
شرکت کنندگان درباره دستگاه رسپیراتور مطالبی را فراخواهند گرفت.
اهداف باید به صورت شفاهی وبه صورت کتبی به شرکت کنندگان داده شود تا متوجه هدف جلسات آموزشی گردند.اجزاء تشکیل دهنده اهداف یادگیری:
همزمان که هدف یادگیری مطرح می شود 4 جزء باید مورد توجه قرار گیرند :گروه هدف (شنوندگان)رفتار – شرایط – استانداردها
شنوندگان هدف این گروه باید مورد توجه قرار گیرند زیرا ممکن است همین عنوان به صورت متفاوت بر اساس زمینه گروههایی که باید آموزش ببینند مورد بحث قرار گیرد . مثالهایی زیرا هدف یادگیری شنوندگان راتوصیف می کنند در هر هدف یادگیری شنوندگان هدف مشخص می شوند.
· کارکنان جدید راههای ترک ... راتشخیص خواهند داد.· کارکنان ایمنی سیستم یک برنامه پاسخ فوری راگسترش خواهند داد.زمانی که یک دوره آموزشی کامل برای یک گروه شنونده خاص طراحی می شود .غالبا شنوندگان تنها در یک بیان کلی توصیف می شوند .مانند این دوره به عنوان یک جهت یابی ایمنی برای کارکنان جدید طراحی می شود همینکه شنوندگان مشخص می شوند نیازی به تکرار ترکیب اجزاء شنوندگان در هر زمان نیست .
رفتار:
بخش رفتاری هدف جزء عملی آن است این بخش قطعی ترین جزء هدف است یعنی این بخش به روشی اشاره می کند که کارآموزان از طریق آن ثابت خواهند کرد که آنها دانش را به دست آورده اند یادگیری از طریق تغییر در رفتار قابل اندازه گیری است .چگونه کارآموزان ثابت خواهند کرد که یاد گرفته اند؟ آیا خودشان توضیح خواهند داد؟آیا آنها محاسبه خواهد شد؟آیا اجرا خواهند کرد؟ آیا تعمیز خواهند کرد؟آیا رفع اشکال خواهندکرد؟ فعلهای مشخص شده در مثالهای پایین رفتار لازم را معلوم می کنند.
· تیم مقابله اضطراری یک اتاق گندزدایی خواهد ساخت .· کارآموزان معانی رنگ ها وشماره های برچسب های صفحه ایمنی مواد را تفسیر خواهند کرد.· کارکنان ایمنی سیستم باحداقل 5 سال تجربه یک برنامه پاسخ فوری رابسط خواهند داد.تعیین اجزاءرفتاری بر اساس آنالیز شغلی که به صورت اصطلاحات رفتاری نوشته شده باید آسان باشد.
شرایط : این بخش شرایط خاص (فشارها ،محیط ومنابع ) را توصیف می کند که تحت آن شرایط باید رفتارها بروز نمایند. اگر از کارآموزان چگونگی استفاده ازدستگاه رسپیراتور در یک اتاق پرشده از گازاشک آور رانسبت به استفاده آن در یک محیط عادی انتظار داشته باشیم این اقدام شرایط خاصی رامی طلبد .توجه داشته باشید که شرایط باید بیانگر آن شرایطی باشند که رفتارها در آن تست خواهند شد نه شرایطی که رفتارها در آن یادگرفته شدند.مثالها:
درست :دادن لیستی از نشانه های شیمیایی وساختاراتمی آنها : شرکت کنندگان در ابتدای دوره شیمی جدول تناوبی عناصر رارسم خواهند کرد .(این شرایط درست است : شرکت کنندگان قادر خواهند بود هنگامی که مورد آزمایش قرار می گیرند به نشانه ها وساختاراتمی مواد اشاره کنند.)
درست :شرکت کنندگان در دوره های پیشرفته جدول تناوبی عناصر را از حفظ خواهند بود.(این شرایط نیز درست است :وضعیتی که شرایط آزمون رامطرح می کند.)
نادرست : دادن یک واحد آزموشی درباره جدول تناوبی ،شرکت کنندگان جدول تناوبی عناصر ررا ترسیم خواهند کرد ( این جمله چگونگی یادگیری موضوع رسم جدول تناوبی رابیان می کند نه شرایطی را که دانش شرکت کنندگان در آن مورد آزمایش قرار خواهد گرفت.)
چناچه شرایط آشکار وبدیهی با شد لزومی به مطرح کردن آن نیست مانند مثال پایین
دادن قلم وکاغذ : کارآموزان قوانین ایمنی راجع به محلهای ساده رالیست خواهند کرد (شرایط معلوم وواضح است ونیازی به بیان کردن آن نیست). استانداردهایی که ازکار قابل قبول : این استانداردها حداقل سطح قابل قبول از کار واینکه چگونه کارآموز به خوبی باید رفتاری راکه در هدف مشخص شده اجرا کند رانشان می دهد.مثالهای زیر شامل در صد پاسخهای درست ، محدودیت های زمانی (بردباریها ) توالی های درست بدون خطا می باشند. · دادن یک سناریو از یک موقعیت اضطراری :کارمندان در کمتر از30دقیقه پاسخ خواهند داد.
