ایمنی و بهداشت حرفه ای

صدا ، شنوایی سنجی و روشهای سنجش آن

صوت : در اثر ارتعاش یک جسم یا مجموعه ای از اجسام کشسان تولید می شود. انتشار آن حرکت ارتعاشی منبع مولد است.

سر و صدا : صوتی است ناخواسته ، ناخوشایند و نامطلوب که در صنعت ، فراورده تبدیل انرژی است. قسمتی از انرژی تلف شده در اثر ارتعاش و اصطحکاک سطوح مختلف دستگاه و ایجاد اغتشاش در هوا ، به صدا تبدیل می گردد.

مشخصه های صوت ، طول موج ، زمان تناوب و فرکانس می باشد.

طول موج مسافتی است که موج در یک پریود می پیماید (λ وبرحسب متر بیان می گردد)

زمان تناوب زمان یک نوسان کامل است (T وبر حسب ثانیه بیان می گردد )

فرکانس تعداد نوسان کامل در واحد زمان می باشد (F و برحسب هرتز بیان می گردد)

فرکانس تا 512 هرتز بم - 512 تا 2048 هرتز متوسط وبیش از 2048 را زیر می نامند.

مراکز فرکانس های هشت گانه در بهداشت حرفه ای کاربرد فراوان داشته و شامل فرکانس های 63.5- 125 – 250- 500 -1000 – 2000 – 4000 - 8000 هرتز است.

اثرات صدا شامل اثر مستقیم (صدمه بر سیستم شنوایی) و غیر مستقیم ( اثر بر راندمان کار ،اثر روانی ، اثر بروضع عمومی بدن ، اثر پوششی برشنوایی ) است.

کاهش شنوایی بر سه نوع انتقالی ، حسی – عصبی و مختلط می باشد .

در کاهش انتقالی ، راه استخوانی سالم و طیبعی است وبا افزایش صدا قابل شنیدن بوده وبا جراحی و سمعک قابل ترمیم است.از جمله علل آن به پارگی ، کدری ، تیرگی ، دررفتن استخوانهای... می توان اشاره نمود.

در کاهش حسی – عصبی ، ضایعه ، مربوط به گوش داخلی است. در این کاهش ضایعه در راههای هوایی و استخوانی وجود دارد.کری شغلی ، تماس با برق ، مواد سمی چون CO- PB – HG اوره ، وبیماریهایی نظیر تیفوس ، زونا از انواع کری های فوق است. وقتی کاهش شنوایی در اثر انتقالی و حسی – عصبی باشد آن را مختلط گویند و در این ضایعه هر دو راه هوایی و استخوانی دچار اشکال است.

افت شنوایی شامل دو نوع موقت (TTS ) و دایم ( PTS ) است:

در افت شنوایی موقت ، صدایی با شدت زیاد در زمان کم تماس داده می شود (انفجار ) وبا قطع تماس ، افت شنوایی ( با توجه به زمان تماس ، شدت و حساسیت فرد ) از بین می برد این افت در فرکانس 3000 تا 6000 هرتز می باشد.

افت دائم شنوایی ، در صورت تماس مداوم با صدا بوجود می آید ، از نوع حسی – عصبی و غیر قابل درمان ( بدلیل نابودی سلولهای عصبی ) می باشد.

این افت از فرکانس 4000 هرتز شروع و به فرکانس های 6000 و 8000 هرتز گسترش می یابد.

مراحل کری شغلی شامل : شروع (اوایل اشتغال فرد خستگی شنوایی ، افت در فرکانس 4000 هرتز ، احساس ناراحتی ، گرفتگی گوش ، خستگی عمومی ).

اختفاء ( ناشنوایی در فرکانس 4000 هرتز، امکان کاهش در سایر فرکانسها وجود دارد .)

نیمه اختفاء ( گسترش در فرکانس 2000 و 1000 هرتز ، عدم شنیدن صدای آهسته )

کری واضح ( نقصان در فرکانس بم و زیر ، شنیدن دشوار صدای مکالمه ) می باشد.

کری شغلی دو طرفه و متقارن ، پرده صماخ سالم ، عدم برگشت شنوایی حسی- عصبی ،غیر قابل درمان ، شروع افت از فرکانس 4000 هرتز را دارد.

در کری شغلی عواملی چون شدت ، فرکانس ، ریتم ، زمان تماس ، محیط کار ، سن فرد ، ضایعات قبلی و حساسیت فردی مداخله می نماید.

با افزایش شدت صوت ، زمان تماس و افزایش سن ، میزان افت شنوایی بیشتر می شود.

فرکانس های زیر مضرترند - صدای یکنواخت و مداوم ، کم خطر تر از صدای منقطع و غیر یکنواخت است (با فرکانس برابر). صدا در محیط باز قابل تحمل تر است. ضایعاتی چون ضربات وارده به سر ، انفجار ، صدمات شنوایی ، مننژیت ، مصرف سالیسیلات ، جنتامایسین ، تماس با CO - AS در افت شنوایی موثر است.

افراد نسبت به صدا حساسیت های متفاوتی دارند که قابل شناسایی است.

یک نمونه از روشهای تعیین گوش حساس ، آزمایش PEYSER است و مراحل آن عبارتند از:

1- تعیین آستانه هوایی در فرکانس 1000 هرتز

2- اثر صوتی با شدت 100 دسی بل و فرکانس 1000 هرتز بمدت 3 دقیقه

3- پانزده ثانیه استراحت

4- تعیین آستانه فرکانس 1000 از راه هوایی

5- استراحت یک ساعت

6- تعیین آستانه در فرکانس 1000 هرتز از راه استخوانی

7- تماس 3 دقیقه فرد با فرکانس 1000 هرتز و شدت 100 دسی بل از راه هوا یی

8- پانزده ثانیه استراحت

9- تعیین آستانه در فرکانس 1000 هرتز از راه استخوانی

در صورتی که آستانه شنوایی تا 5 دسی بل باشد طبیعی ، 5 – 10 دسی بل مشکوک و بیش از 10 دسی بل غیر طبیعی ( بدلیل حساسیت فرد مناسب نمی باشد ).

جهت اندازه گیری صدا ، از دستگاه صداسنجی (SLM ) استفاده می شود.

اساس کار دستگاه تبد یل انرژی صوتی به انرژی الکتریکی قابل قرائت بوده و شامل میکروفون ، مدارهای تطبیقی ، شبکه های باردهی ، شبکه نمونه برداری و صفحه قرائت است .

صداسنج ساده میزان تراز فشار صوت (SPL ) را نشان می دهد. با آنالیزور می توان تراز فشار صوت را در فرکانس های مختلف را تعیین نمود.

دوزیمتر صدا میزان انرژی صوتی دریافتی فرد را در زمان معین نشان می دهد ودر مواری که فرد در قسمتهای مختلف فعالیت می نماید که صدای محیط کار و یا دستگاهها در زمانهای مختلف متغیر است ، استفاده می شود.

اندازه گیری صدا در سه مرحله ، بررسی مقدماتی و جمع آوری اطلاعات ، اندازه گیری و تطبیق با استاندارد صورت می گیرد ودر صورت بالاتر بودن صدا از حد استاندارد نیاز به اقدامات کنترلی دارد. جمع آوری اطلاعات عمومی نظیر نام کارخانه ، تعداد کارگران ، ابعاد ، کروکی ، شرایط جوی محیط کار ، جنس سقف ، کف ، دیوار ، نوع سطوح انعکاسی ، تعداد ماشین آلات و محل استقرار آنها ، ویژگی منبع صوت ، مانند ابعاد ، سرعت ، نوع نصب ، روش کار ، روش کنترل ، اطلاعات اندازه گیری ، مانند نوع و مدل صداسنج و کالیبراتور ، شبکه و روش اندازه گیری و کالیبراسیون ، نوع میکروفون ، منابع مهم و ثانویه صدا ، و استاندارد انتخابی ، ویژگی افراد نظیر سن ، سابقه کار ، مدت کار ، جنس ،... مرحله اول اندازه گیری است.

اندازه گیری صدا بر اساس تغییرات زمانی ، مکانی صورت می گیرد .

در روش زمانی ، صدا در فواصل زمانی مساوی اندازه گیری می شود و منحنی تغییرات صدا نسبت به زمان رسم می شود. در این روش حداکثر و حد اقل صدا تعیین شده ، وزمان های لازم جهت حفاظت فرد معین می شود.

اندازه گیری صدا براساس توزیع مکانی ، شامل ایستگاه بندی ( تقسیم کارگاه به ابعاد معین و اندازه گیری صدا ، حداقل فاصله

4 /λ از دیوارجهت تعیین محدوده خطرناک ) و توزیع مکانی منبع مشخص (تعیین صدا در فواصل مختلف منبع صوتی با شعاع فرضی 45 درجه و اتصال نقاط با صدای یکسان ) وتصادفی است.

همچنین با اندازه گیری در فواصل زمانی معین می توان تراز آماری صدا را بدست آورد که بطور مثال در 80 % ، زمان صدا از 90 دسی بل بیشتر است . در این روش ، نموداری ترسیم ، در محور افقی تراز فشار صوت و در محور عمودی فراوانی تجمعی ، قید می گردد. استاندارد های مختلفی توسط سازمانهای متفاوت برای صدا تعیین شده است.

استاندارد های ACGIH و تدوین شده کمیته فنی بهداشت حرفه ای میزان تماس مجاز 8 ساعت را ، صدای 85 دسی بل اعلام نموده و با افزایش هر 3 دسی بل ، زمان تماس نصف می گردد.

سنجش شنوایی از طرق حرف زدن ، ابزارهای مولد صوت ، سنجش شنوایی از راه هوا و استخوان ، الکتریسیته ، تنفس و ادیومتری صورت می پذیرد . که در ذیل به مواردی اشاره می شود:

دیاپازن 32 ارتعاش در ثانیه را مرتعش نموده ، در فاصله 2 سانتیمتری گوش قرار می دهیم فرد می بایست صدا را بشنود در غیر این صورت گوش خارجی یا میانی مشکل دارد . در صورت عدم پاسخ فرد به دیاپازن مرتعش شده 2048 هرتز ، گوش داخلی وی مشکل دارد.با مرتعش نمودن دیاپازن 128 هرتز و قرار دادن آن بر زایده ماستویئدگوش فرد سالم تا 20 ثانیه صدا را از راه استخوان می شنود در صورتیکه کمتر از 20 ثانیه شود ، شواباخ منفی ( صدمه گوش داخلی ) و بیش از 20 ثانیه شواباخ مثبت ( صدمه گوش میانی و خارجی )است.

فرد سالم ارتعاش دیاپازن مرتعش شده بر استخوان کشکک را نمی شنود، در صورت شنیدن ، گوش میانی یا خارجی معیوب است (آزمایش بونیه ).

در آزمایش وبر ، دیاپازن 128 بروسط پیشانی قرار داده می شود در صورت تمرکز صدا بر گوش ، نوع کری انتقالی است و اگر صدا در گوش سالم یا کمتر صدمه دیده ، متمرکز شود گوش داخلی مشکل دارد.

در ادیومتری میدان شنوایی از راه هوا یی و استخوانی تعیین می شود و اصول آن تحریک گوش بوسیله دستگاه با ارسال علائم صوتی ، تعیین حساسیت شنوایی نسبت به فرکانسها و شدت های متفاوت و رسم منحنی مربوط می باشد .

ادیومتری شامل دو بخش AC ( سنجش شنوایی از راه هوایی ) و BC (سنجش شنوایی از راه استخوانی ) است که در روش اول سیستم شنوایی خارجی ، میانی و داخلی ود ر BC گوش داخلی مورد بررسی قرار می گیرد.

قبل از ادیو متری فرد را باید توجیه نمود: از جمله (برداشت عینک ، قرار دادن مناسب گوشی برروی گوش ، روش پاسخ دادن با دکمه یا تکان دادن دست ، نجویدن آدامس ) دلیل مراجعه وی ، سوابق مصرف دارو ، بررسی بیماریهای قبلی بصورت سئوال و بررسی گوش وی از نظر جرم ، همچنین از مکان مناسب ( با ضریب انعکاس کم دیوار دیوار ، امواج انعکاسی کم ، سطوح جاذب صوت مناسب ، پوشاندن کف اتاق از جنس نرم و درب پنجره جاذب صوت ) استفاده شود

روش سنجش شنوایی از راه هوا :

1- روشن کردن دستگاه

2- قرار دادن گوشی بر روی گوش فرد

3- دکمه خروجی بر وضعیتی که فرد بهتر می شنود قرار داده شود و در صورت عدم تفاوت بر روی R (گوش راست ) باشد.

4- دکمه ورودی TONE

5- تعیین دکمه فرکانس به ترتیب 1000 – 2000 – 4000 – 8000 - 1000 – 500 و 250هرتز

و در گوش بعدی به ترتیب 250 – 500 – 1000 – 2000 – 4000 – 8000 هرتز

6- تعیین دکمه شدت ( ابتدا از فرکانس1000 هرتز وصدای 40 دسی بل )

7- ارسال صدای مربوط با زمان 1 – 2 ثانیه با فشار دکمه مربوطه

8- پاسخ فرد به روشهای ذکر شده

9- کاهش شدت صدا بصو رت 10 دسی بل تا جایی که فرد پاسخ ندهد ، در این شدت 5 دسی بل اضافه می شود.

10- تعیین آستانه شنوایی ( حداقل صدایی که فرد به زحمت قادر است 50 % علائم ارائه شده را تشخیص دهد).